Portali
Kush eshte Agata Kristi?
Agatha Mary Clarissa Christie (Agata Kristi) ėshtė njė shkrimtare britanike, lindi nė Torquay, Britania e Madhe mė 15 shtator 1890. Agata Kristi ka shkruar shumė vepra kryessh krime fantazie. Agata pėr punėn e saj ėshtė e njohur nė gjithė botėn dhe nga perandoria britanike ka marrur titullin "Lady". Ajo vdiq mė 12 janar 1976 nė Wallingford, Britania e Madhe.
Veprat e saja janė tė njohura dhe librat e saj janė shitur 550 milion herė dhe pėr ēdo vit shiten rreth 1 milion libra tė saj.
Biografia
Agata Kristi, e njohur nė botė si shkrimtare e romaneve kriminalistike, ka botuar mbi 80 romane dhe pėrmbledhje tė tregimeve tė shkurtėra, e pėrkthyer mė shumė se Shekspiri, veprat e saja janė tė shitura pėrtej bilona ekzemplarėve, vetėm nė gjuhėn angleze dhe po aq ekzemplarė nė mbi 100 gjuhė nė tė cilat janė tė pėrkthyera, kėshtu qė me tė drejtė mban titullin "Mbretėresha e krimit". Vetėm veprat e Shekspirit dhe Bibla janė shitur mė shumė, por Shekspirit ia ka kaluar me numrin e gjuhėve, nė tė cilin ėshtė e pėrkthyer, kėshtu qė me numrin e tė gjitha veprave gjithsesi zė majėn e letėrsisė botėrore si shkrimtarja mė produktive e tė gjitha kohėrave. Pėr 56 vitet e veta prej shkrimtareje aktive, ka shkruar dhe ka botuar 67 romane kriminalistike, mbi 150 tregime tė shkurtėra tė cilat janė tė pėrmledhura nė mbi 20 vepra, me dhjetėra vepra tė shkurtėra e tė gjata dramatike, prej tė cilave mė e njohura gjithsesi ėshtė "Mousetrap", e cila vetėm nė Londėr, nė Teatrin e Ambasadorėve, ėshtė shfaqur pandėrprerė mė shumė se 30 vjet dhe ėshtė interpretuar pėrpak 9.000 herė, ndėrsa deri tani nė botė ka patur mė shumė se 20.000 realizime (shfaqje) dhe zgjat mbi 50 vjet. Disa dhjetėra filma dhe seriale televizive janė xhiruar sipas motiveve tė romaneve tė Agata Kritsit.
Agatha Mary Clarissa Miller Christie Mallowan ėshtė e lindur mė 15 shtator 1890 nė shtėpinė "Ashfield" nė rrugėn Barton, Torquay, Devon nė Angli, si bija e Frederick Alvah Millera (amerikan) dhe Clarisse Boehmer Miller (angleze), si mė e reja nga tre femijėt, vėllai Monty dhe motra Madge, nė njė familje tė shquar patriarkale. Babai i vdiē deri sa ajo ishte 11 vjeēare. E rritur dhe e edukuar nėn mbikqyrjen e guvernantėve dhe kujdestarėve, kurrė nuk ka shkuar nė shkollė, por qė nė moshėn 5 vjeēare ka ditur tė lexojė e tė shkruajė. Derisa ishte fėmijė ia tėrhiqnin vėmendjen lojėrat e ndryshme kreative, por ngaqė ishte shumė e tėrhequr dhe e turpshme, me vėshtirėsi i ka shprehur ndjenjat e saj dhe me vite i ėshtė kthyer muzikės, ku e gjeti mėnyrėn e shprehjes, por mė vonė iu kthye edhe shkrimit nėn mbikqyrjen vigjilente dhe pėrkrahjen e nėnės. Qė nė moshėn 12 vjeēare filloi tė shkruajė poezi dhe tregime tė shkurtėra dhe nėn kėshillat e nėnės ua dėrgonte revistave dhe gazetave. Nė moshėn 16 vjeēare shkon pėr tu shkolluar nė Paris, ku studion pianon dhe kėndimin. U ėshtė pėrkushtuar shumė studimeve, por frika e saj prej skenės dhe paraqitjeve publike, si dhe natyra e saj e tėrhequr, ia ka pamundėsuar asaj qė seriozisht t'i pėrkushtohet pianos dhe kėndimit dhe bėjė karrierė. Pas pėrfundimit tė shkollimit, me tė ėmėn shkon nė Egjipt (Kairo) dhe atje shkruan tregimin e parė tė shkurtėr. E pėrkrahur nga e ėma, si dhe nga Edena Philipttosa, fqinje dhe mike nga Torquaya, vazhdoi qė tė merret me shkrime.
Nė vitin 1912 u njoftua me Archibald Christie, pėr tė cilin u martua dy vite mė vonė, por dy ditė pas kurorėzimit, ai lė Parisin dhe shkon nė detyrėn e oficerit tė mbretėrisė nė kuprusin e aviacionit. Nė kohėn e Luftės sė Dytė Botėrore, Agata ka punuar si motėr medicinale nė Spitalin e Kryqit tė Kuq nė Torquay, ku merr shumė njohuri tė vlefshme rreth helmeve, tė cilat do t'i vlejnė mė vonė kur t'i pėrshkruajė krimet nė veprat e veta. Pas pėrfundimit tė luftės, mė 1918, ata dy pėrqėndrohen nė Londėr. Mė 1919 u lind e bija Rosalinda. Gjersa kolonel Kristi (bashkėshorti i saj) ka qenė i zėnė me luftėn, Agata nė afat prej njė viti pėrfundon punėn nė librin e misterieve "The Mysterious Affair at Styles" , e cila disa herė ėshtė refuzuar nga ana e botuesit deri sa pėrfundimisht e pa dritėn, dhe me 1920 u bė hit i vėrtetė. Vit pas viti, Agata boton edhe disa romane tė popullarizuara, por qė nė botim e parė shfaqet Herkul Poiroti (protagonisti i Agatės), i cili me inteligjencėn e vet brilante rrezikon t'ia turbullojė lavdinė e krijueses sė famshme dhe tė bėhet protagonisti kryesor nė 30 veprat e saj qė do t'i shkruajė mė vonė. Ajo do tė pėrkujtohet si shkrimtarja mė e famshme e romaneve detektive tė shekullit XX dhe ai (Herkul Poiroti) detektivi mė i famshėm i tė gjitha kohėrave, i cili ėshtė paraqitur nė ndonjė vepėr.
Pėrkundėr qė rruga e saj nė karrierė si shkrimtare shėnon njė ngjitje kah lindja e diellit, tė njejtėn gjė nuk e bėn edhe bashkėshortėsia e saj me Archibaldin. Ai me tu dashuruar nė njė grua tė re Nancy Neele, i kėrkoi Agatės shkurorėsim mė 1926. Nė tė njejtin vit, vėmendjen e tėrė publikut e tėrhoqi vepra e saj "The Murder of Roger Ackroyd", e cila u gjet nė shitje. Aq shumė e tėrhoqi vėmendjen kjo vepėr, sa u adaptua si shfaqje teatrale nė "Alibi". E rrethuar me dhimbjen pėr shkak tė vdekjes tė sė ėmės si dhe mossuksesin nė jetėn private nė bashkėshortėsi me Archibaldin, Agata nė mėnyrė misterioze zhduket, duke e lėnė kėshtu tėrė Anglinė nė hamendje rreth asaj se ku ėshtė dhe ēka i ka ndodhur. Ėshtė gjetur 11 ditė mė vonė nė njė hotel tė vogėl nė veri tė Anglisė nė Harrogate, e paraqitur me emrin Mrs Neele, dhe i ka sqaruar policisė rreth zhdukjes sė saj si humbje tė kujtesės. Megjithatė ėshtė gjetur edhe vetura e saj e shkatėrruar nė afėrsi, kėshtu qė zhdukja e saj edhe sot e kėsaj dite ka mbetur mister. Kjo ngjarje ka qenė temė e filmit "Agatha" tė cilit mė 1978 ia ka bėrė regjinė Michael Apted. Nė rolet kryesore janė paraqitur Vanessa Redgrave dhe Dustin Hoffman. Mė 1928 pėrfundimisht mori fund shkurorėzimi me Archibald Christin, i cili vdiē mė 1962.
Pas shumė hiteve tė mėdha siē janė "The Mistery of the Blue Train" dhe "The Seven Dials Mistery", si dhe pėrmbledhjet me tregime tė shkurtėra, mė 1930 nė shitje paraqitet romani i saj i ri "Murder at the Vicarage", me tė cilin nė literaturė paraqet Miss Jane Marple, detektivin e saj tė dytė tė famshėm poashtu. Nė tė njejtin vit mė 11 shtator, martohet me Max Mallowana (14 vjet mė i ri), njė arkeolog tė cilin e njohu qysh mė 1927 nė udhėtimin e saj tė parė nėpėr Messopotami. Jeta dhe udhėtimet e saja nėpėr lindjen e mesme dhe tė afėrt, njohja e viseve te reja dhe zakonet i janė burim inspirimi pėr shkrimin e romaneve tė mėdha "Death on the Nile" dhe "Murder in Messopotamia". Nė ato dhjetė vite (1930-1940), i ka shkruar romanet mė tė popullarizuara tė cilat e kanė pėrforcuar me titullin "Mbretėresha e krimeve". Ato romane ishin: "Murder on the Orient Express", "Death one the Nile", "Ten Little Niggers", "Cards on the Table", "ABC Murders", "Why didn't ask Evanse". "Three Act Tragedy", si dhe pėrtej 50 tregime tė shkurtėra me belgjikasin e njohur Herkul Poirotin nė rolin kryesor.
Agatha Mary Clarissa Christie (Agata Kristi) ėshtė njė shkrimtare britanike, lindi nė Torquay, Britania e Madhe mė 15 shtator 1890. Agata Kristi ka shkruar shumė vepra kryessh krime fantazie. Agata pėr punėn e saj ėshtė e njohur nė gjithė botėn dhe nga perandoria britanike ka marrur titullin "Lady". Ajo vdiq mė 12 janar 1976 nė Wallingford, Britania e Madhe.
Veprat e saja janė tė njohura dhe librat e saj janė shitur 550 milion herė dhe pėr ēdo vit shiten rreth 1 milion libra tė saj.
Biografia
Agata Kristi, e njohur nė botė si shkrimtare e romaneve kriminalistike, ka botuar mbi 80 romane dhe pėrmbledhje tė tregimeve tė shkurtėra, e pėrkthyer mė shumė se Shekspiri, veprat e saja janė tė shitura pėrtej bilona ekzemplarėve, vetėm nė gjuhėn angleze dhe po aq ekzemplarė nė mbi 100 gjuhė nė tė cilat janė tė pėrkthyera, kėshtu qė me tė drejtė mban titullin "Mbretėresha e krimit". Vetėm veprat e Shekspirit dhe Bibla janė shitur mė shumė, por Shekspirit ia ka kaluar me numrin e gjuhėve, nė tė cilin ėshtė e pėrkthyer, kėshtu qė me numrin e tė gjitha veprave gjithsesi zė majėn e letėrsisė botėrore si shkrimtarja mė produktive e tė gjitha kohėrave. Pėr 56 vitet e veta prej shkrimtareje aktive, ka shkruar dhe ka botuar 67 romane kriminalistike, mbi 150 tregime tė shkurtėra tė cilat janė tė pėrmledhura nė mbi 20 vepra, me dhjetėra vepra tė shkurtėra e tė gjata dramatike, prej tė cilave mė e njohura gjithsesi ėshtė "Mousetrap", e cila vetėm nė Londėr, nė Teatrin e Ambasadorėve, ėshtė shfaqur pandėrprerė mė shumė se 30 vjet dhe ėshtė interpretuar pėrpak 9.000 herė, ndėrsa deri tani nė botė ka patur mė shumė se 20.000 realizime (shfaqje) dhe zgjat mbi 50 vjet. Disa dhjetėra filma dhe seriale televizive janė xhiruar sipas motiveve tė romaneve tė Agata Kritsit.
Agatha Mary Clarissa Miller Christie Mallowan ėshtė e lindur mė 15 shtator 1890 nė shtėpinė "Ashfield" nė rrugėn Barton, Torquay, Devon nė Angli, si bija e Frederick Alvah Millera (amerikan) dhe Clarisse Boehmer Miller (angleze), si mė e reja nga tre femijėt, vėllai Monty dhe motra Madge, nė njė familje tė shquar patriarkale. Babai i vdiē deri sa ajo ishte 11 vjeēare. E rritur dhe e edukuar nėn mbikqyrjen e guvernantėve dhe kujdestarėve, kurrė nuk ka shkuar nė shkollė, por qė nė moshėn 5 vjeēare ka ditur tė lexojė e tė shkruajė. Derisa ishte fėmijė ia tėrhiqnin vėmendjen lojėrat e ndryshme kreative, por ngaqė ishte shumė e tėrhequr dhe e turpshme, me vėshtirėsi i ka shprehur ndjenjat e saj dhe me vite i ėshtė kthyer muzikės, ku e gjeti mėnyrėn e shprehjes, por mė vonė iu kthye edhe shkrimit nėn mbikqyrjen vigjilente dhe pėrkrahjen e nėnės. Qė nė moshėn 12 vjeēare filloi tė shkruajė poezi dhe tregime tė shkurtėra dhe nėn kėshillat e nėnės ua dėrgonte revistave dhe gazetave. Nė moshėn 16 vjeēare shkon pėr tu shkolluar nė Paris, ku studion pianon dhe kėndimin. U ėshtė pėrkushtuar shumė studimeve, por frika e saj prej skenės dhe paraqitjeve publike, si dhe natyra e saj e tėrhequr, ia ka pamundėsuar asaj qė seriozisht t'i pėrkushtohet pianos dhe kėndimit dhe bėjė karrierė. Pas pėrfundimit tė shkollimit, me tė ėmėn shkon nė Egjipt (Kairo) dhe atje shkruan tregimin e parė tė shkurtėr. E pėrkrahur nga e ėma, si dhe nga Edena Philipttosa, fqinje dhe mike nga Torquaya, vazhdoi qė tė merret me shkrime.
Nė vitin 1912 u njoftua me Archibald Christie, pėr tė cilin u martua dy vite mė vonė, por dy ditė pas kurorėzimit, ai lė Parisin dhe shkon nė detyrėn e oficerit tė mbretėrisė nė kuprusin e aviacionit. Nė kohėn e Luftės sė Dytė Botėrore, Agata ka punuar si motėr medicinale nė Spitalin e Kryqit tė Kuq nė Torquay, ku merr shumė njohuri tė vlefshme rreth helmeve, tė cilat do t'i vlejnė mė vonė kur t'i pėrshkruajė krimet nė veprat e veta. Pas pėrfundimit tė luftės, mė 1918, ata dy pėrqėndrohen nė Londėr. Mė 1919 u lind e bija Rosalinda. Gjersa kolonel Kristi (bashkėshorti i saj) ka qenė i zėnė me luftėn, Agata nė afat prej njė viti pėrfundon punėn nė librin e misterieve "The Mysterious Affair at Styles" , e cila disa herė ėshtė refuzuar nga ana e botuesit deri sa pėrfundimisht e pa dritėn, dhe me 1920 u bė hit i vėrtetė. Vit pas viti, Agata boton edhe disa romane tė popullarizuara, por qė nė botim e parė shfaqet Herkul Poiroti (protagonisti i Agatės), i cili me inteligjencėn e vet brilante rrezikon t'ia turbullojė lavdinė e krijueses sė famshme dhe tė bėhet protagonisti kryesor nė 30 veprat e saj qė do t'i shkruajė mė vonė. Ajo do tė pėrkujtohet si shkrimtarja mė e famshme e romaneve detektive tė shekullit XX dhe ai (Herkul Poiroti) detektivi mė i famshėm i tė gjitha kohėrave, i cili ėshtė paraqitur nė ndonjė vepėr.
Pėrkundėr qė rruga e saj nė karrierė si shkrimtare shėnon njė ngjitje kah lindja e diellit, tė njejtėn gjė nuk e bėn edhe bashkėshortėsia e saj me Archibaldin. Ai me tu dashuruar nė njė grua tė re Nancy Neele, i kėrkoi Agatės shkurorėsim mė 1926. Nė tė njejtin vit, vėmendjen e tėrė publikut e tėrhoqi vepra e saj "The Murder of Roger Ackroyd", e cila u gjet nė shitje. Aq shumė e tėrhoqi vėmendjen kjo vepėr, sa u adaptua si shfaqje teatrale nė "Alibi". E rrethuar me dhimbjen pėr shkak tė vdekjes tė sė ėmės si dhe mossuksesin nė jetėn private nė bashkėshortėsi me Archibaldin, Agata nė mėnyrė misterioze zhduket, duke e lėnė kėshtu tėrė Anglinė nė hamendje rreth asaj se ku ėshtė dhe ēka i ka ndodhur. Ėshtė gjetur 11 ditė mė vonė nė njė hotel tė vogėl nė veri tė Anglisė nė Harrogate, e paraqitur me emrin Mrs Neele, dhe i ka sqaruar policisė rreth zhdukjes sė saj si humbje tė kujtesės. Megjithatė ėshtė gjetur edhe vetura e saj e shkatėrruar nė afėrsi, kėshtu qė zhdukja e saj edhe sot e kėsaj dite ka mbetur mister. Kjo ngjarje ka qenė temė e filmit "Agatha" tė cilit mė 1978 ia ka bėrė regjinė Michael Apted. Nė rolet kryesore janė paraqitur Vanessa Redgrave dhe Dustin Hoffman. Mė 1928 pėrfundimisht mori fund shkurorėzimi me Archibald Christin, i cili vdiē mė 1962.
Pas shumė hiteve tė mėdha siē janė "The Mistery of the Blue Train" dhe "The Seven Dials Mistery", si dhe pėrmbledhjet me tregime tė shkurtėra, mė 1930 nė shitje paraqitet romani i saj i ri "Murder at the Vicarage", me tė cilin nė literaturė paraqet Miss Jane Marple, detektivin e saj tė dytė tė famshėm poashtu. Nė tė njejtin vit mė 11 shtator, martohet me Max Mallowana (14 vjet mė i ri), njė arkeolog tė cilin e njohu qysh mė 1927 nė udhėtimin e saj tė parė nėpėr Messopotami. Jeta dhe udhėtimet e saja nėpėr lindjen e mesme dhe tė afėrt, njohja e viseve te reja dhe zakonet i janė burim inspirimi pėr shkrimin e romaneve tė mėdha "Death on the Nile" dhe "Murder in Messopotamia". Nė ato dhjetė vite (1930-1940), i ka shkruar romanet mė tė popullarizuara tė cilat e kanė pėrforcuar me titullin "Mbretėresha e krimeve". Ato romane ishin: "Murder on the Orient Express", "Death one the Nile", "Ten Little Niggers", "Cards on the Table", "ABC Murders", "Why didn't ask Evanse". "Three Act Tragedy", si dhe pėrtej 50 tregime tė shkurtėra me belgjikasin e njohur Herkul Poirotin nė rolin kryesor.
No Comment.