Sjellja me adoleshentin

Në shtëpi me vëllezërit e tij sillet i egër, si i huaj dhe i shan pa kurrfarë shkaku, inatoset me ata. Grindet me prindërit dhe anëtarët e tjerë të familjes i ngacmuar nga tërbimi, siç po ndodh sot në shumë raste konfliktesh dhe mosmarrëveshjesh mes të rinjve në pubertet dhe prindërve (sidomos me nënat), sepse ajo qysh prej fëmijërisë është e lidhur më tepër.

Sa i përket sjelljes dhe raportit me adoleshentët, ky sqarim zgjat shumë dhe duhet të shtjellohet nga aspekti psikologjik, sociologjik dhe fiziologjik.
Në fillim duhet të dihen ndryshimet fizike në trupin e adoleshentit, gjë që është e pashmangshme në moshën e pubertetit. Ky ndryshim përcillet me një rritje të shpejtë dhe ndryshime të tjera në trup. Si rezultat i këtyre ndryshimeve paraqitet plogështia, përtacia dhe anemia. Gabimi më i shpeshtë i prindërve në këto raste është mendimi dhe bindja, se fëmijët kështu me trup të rritur në pubertet, mund të ngarkohen me detyrime më serioze dhe më të mëdha. Ky gabim pastaj shpie deri te nervozizmi, tendosja dhe shqetësimi, dhe si rezultat i këtyre ndjenjave, vjen deri te humbja e vetëbesimit.
Këto ndryshime fizike tek i riu ngjallin dëshirë për t’u vetmuar dhe për t’u larguar nga familja, ikje nga çfarëdo pune, duke u lëshuar në dembeli, nga e cila pason ndjenja e molisjes. Shpesh në kohën e pubertetit i riu nuk ka vendosmëri, vazhdimisht ka ndjenjën se është në vështirësi dhe telashe, e zgjedh rrugën e refuzimit dhe të kundërshtimit me familjen dhe shokët dhe në përgjithësi me ata që e rrethojnë. Për këtë shkak në shumicën e rasteve adoleshenti është i dëshpëruar dhe i pikëlluar, bile-bile pikëllimi i tij nuk përfundon vetë tek ai personalisht, por i kaplon edhe të tjerët, dhe kështu ai shkatërron edhe lumturinë e të tjerëve, duke i kundërshtuar dhe u grindur, pa u afruar dhe ndihmuar me të tjerët. Në shtëpi me vëllezërit e tij sillet i egër, si i huaj dhe i shan pa kurrfarë shkaku, inatoset me ata. Grindet me prindërit dhe anëtarët e tjerë të familjes i ngacmuar nga tërbimi, siç po ndodh sot në shumë raste konfliktesh dhe mosmarrëveshjesh mes të rinjve në pubertet dhe prindërve (sidomos me nënat), sepse ajo qysh prej fëmijërisë është e lidhur më tepër. Dhe nëse ajo është më pak rigoroze e më tepër tolerante, atëherë konfliktet dhe mosmarrëveshjet do të pakësohen dukshëm. Ky i ri do të angazhohet në kundërshtimin e çdo pushteti prindëror. Dhe sa herë që dikton se përpjekjet e tij dështojnë, shtohet mllefi i tij dhe ndodh që të tërhiqet nga situata të tilla, të cilat mund të çojnë deri te ndëshkimi, si pasojë e mosrespektimit të prindërve.
Këtij të riu gjithashtu i mungon vetëbesimi, si pasojë e dyshimit në aftësitë e veta individuale dhe shoqërore. Shpesh kjo ndjenjë fshihet prapa inatit, të cilin e shfaq haptas. Kështu ai refuzon kërkesën për të kryer ndonjë punë të rëndësishme nga frika e dobësisë dhe e mossuksesit. Situata komplikohet akoma më tepër pas kritikave, që i bëhen nga personat përreth, për shkak të veprimeve dhe sjelljeve të tij të çrregullta.
Gjatë rritjes së trupit, adoleshenti më shumë përqendrohet në çështjet seksuale, saqë shumica e kohës i kalon me fantazi për këto gjëra. Në këto situata ai bazohet në burime jo të sakta, siç janë: shokët, shërbëtorët, rruga, libra pa vlerë artistike apo filma dashurie, shumë të përhapur këto kohët e fundit dhe shumë të rrezikshme për të rinjtë. Të gjitha këto gjëra ia drejtojnë vëmendjen adoleshentit në problemet gjinore, sidomos mbajtja e gjërave në konfidencë të plotë. Kjo ndjenjë e tyre përcillet me rebelime, dyshime dhe konflikte. Dhe këtu do të përmendim disa të dhëna për këtë realitet, të paraqitura nga disa doktorë psikiatër dhe sociologë, të cilat duhet t’i dijë kujdestari apo prindi i adoleshentit:
1- Ai duhet të angazhohet që ta edukojë adoleshentin me frymën Islame i bazuar në katër pika themelore: edukimi fizik i trupit, edukimi shpirtëror, edukimi psikik dhe edukimi mental. E gjithë kjo bëhet me qëllim që të ruhet natyrshmëria, me të cilën Allahu i ka krijuar njerëzit. Paralelisht me edukatën fizike bëhet edhe edukata shpirtërore me iman, gjë e cila fillon qysh në fëmijëri. Islami i jep rëndësi të madhe edukatës në të gjitha këto pika themelore, çka argumentohet me fjalën e Ali ibën Ebu Talibit: “Luaj me ata kur janë shtatë vjeç, edukoi kur janë shtatë vjeç dhe bëhu shok me ata kur janë shtatë vjeç.”
2- Me rëndësi të madhe është pjesëmarrja e adoleshentit në debate të qeta, në të cilat gjen shërim për problemet e veta, përmes të cilave ai mësohet që t’i paraqesë problemet e veta dhe të debatojë për to me të rriturit pa ngurrim dhe me shumë besim. Adoleshenti ka nevojë që dikush t’ia kuptojë gjendjen shpirtërore dhe të kujdeset për nevojat e trupit të tij. Për këtë shkak ai ka nevojë për një shok të pjekur, i cili i përgjigjet pyetjeve të tij me mirëkuptim dhe me butësi e transparencë. Ky shok të jetë në gjendje ta dëgjojë deri sa ta përfundojë fjalën pa ndërhyrje, pa ironi dhe pa dyshuar në fjalët e tij.
3- Domosdoshmërish duhet që adoleshenti të përgatitet mirë me shpjegime dhe sqarime të hollësishme për zhvillimin e trupit nga aspekti gjinor, çfarë detyre kanë organet gjenitale – vazhdimi i llojit njerëzor përmes marrëdhënieve të lejuara martesore-, pastaj t’i sqarohet si vepron në kohën e zhvillimit dhe të ndryshimeve trupore. Shumë më mirë është që kjo përgatitje teorike të fillojë para se sa të arrijë moshën madhore. Gjithashtu duhet patjetër të bisedohet me adoleshentin për rrezikun e praktikimit të masturbimit dhe t’i tregohet për dispozitat e Sheriatit Islam për këto gjëra.
4- T’i mësohen adoleshentit dispozitat fetare në përgjithësi, e në veçanti dispozitat mbi agjërimin, namazin, abdesin dhe pastrimin (guslin). Gjatë këtij mësimi duhet të lihet hapësirë edhe për çdo lloj pyetje nga kjo sferë, me çka shmanget rreziku i informimit të adoleshentit nga burime të tjera të jashtme.
5- Nuk duhet të qortohet i riu, nëse ai shpreh haptas diçka nga gjërat e lartpërmendura, si dhe të mos akuzohet për ahlak – edukatë – të keq, ose t’i thuhet që, as baba, as nëna s’e kanë pritur këtë vepër nga ai/ajo. E sidomos nuk duhet të qortohet e as të akuzohet, nëse vepra nuk e tejkalon kufirin e haramit. Gjithashtu nuk duhet të thuhet, se ne kur kemi qenë në moshën tënde nuk i kemi bërë këto gjëra. E gjithë kjo çon deri te ndjenja emocionale për mëkatin e bërë dhe shkakton frustrim tek i riu. Adoleshenti në këtë moshë kërkon dhe ka nevojë për dashuri dhe mbështetje, për respekt dhe siguri të personalitetit të tij, sikurse ka nevojë për vendin dhe pozitën e tij në shoqëri, e sidomos ka nevojë për udhëzime dhe këshilla pozitive.
6- T’i jepet hapësirë e bollshme për shkëmbimin e mendimeve fisnike, për aktivitete me motivacione të ndryshme, përmes të cilave harxhon dhe shfryn energjinë e tepërt, si dhe ndërton personalitetin e tij dhe me këtë rast përdorë fjalë të dobishme gjatë shkëmbimit të mendimeve. Këto gjëra tek personaliteti i adoleshentit nxisin siguri e vetëbesim dhe edukatë të shëndoshë. Familjet me anëtarë të afruar dhe të lidhur mes veti, të cilat i mësojnë dhe u japin anëtarëve të vet mbështetje dhe lidhje të ngushta familjare, marrin vendime për gjëra jetike, ku marrin pjesë të gjithë anëtarët e familjes, dhe ku të gjithë anëtarët janë shumë të interesuar për problemet e njëri-tjetrit. Në këto familje adoleshentët janë shumë më pak të frustruar dhe me më pak presione. Adoleshentët te këto familje me shumë pozitivitet e shikojnë jetën dhe kanë zgjidhje optimale për çështjet jetësore dhe problemet e saj. Për të njëjtat probleme të rinjtë e familjeve, të cilat nuk i kanë këto veti pozitive, janë më shumë të ekspozuara ndaj lëndimeve dhe presioneve psikike.
7- Kujdestari – përgjegjësi - e ka detyrim ta nxitë adoleshentin që të marrë pjesë në takimet e të rinjve dhe të jetë aktiv në propozimin e zgjidhjeve të problemeve të veçanta shoqërore gjatë debateve mes të rinjve. Kështu e përjeton siç duhet fazën e burrërisë dhe të përgjegjësisë.
8- Gjithashtu duhet të nxitet dhe të përkrahet në praktikimin e hobive të ndryshme dhe të merret me lojëra sportive, të angazhohet me punë dhe aktivitete humanitare, përmes të cilave përthith energji të reja dhe i forcohet personaliteti.
9- Është e dobishme që ndonjëherë të injorohet ndonjë gabim i paqëllimtë i bërë nga ana e adoleshentit.
10- Në rast të zbulimit të marrëdhënieve dhe kontakteve me personin e gjinisë së kundërt, duhet që kjo gjendje të përmirësohet me dialog të qetë dhe të shtruar, kurrsesi me vrazhdësi dhe fanatizëm.
Dhe në fund, vëlla i dashur, kjo është një përmbledhje e shkurtër për natyrën e moshës së adoleshencës dhe si mund të veprohet me të riun. Për këtë shkak të këshilloj, që të lexosh sa më tepër për këtë tematikë dhe që ta shtosh diturinë për këtë çështje.

revista Albislam nr. 78